Przeciw prawu tradycji i obyczajowi Sprawy procesowe szlacheckich małżeństw w księgach sądów grodzkich z terenu województwa krakowskiego

Anna Penkała (ur. 1988) – doktor nauk humanistycznych w zakresie historii, adiunkt w Katedrze Historii Nowożytnej Uniwersytetu Pedagogicznego im. KEN w Krakowie. Prowadzi badania dotyczące życia codziennego, a także pozycji prawnej i społecznej kobiet w epoce nowożytnej. Autorka monografii Panieńskie ochędóstwo. Kwestie posagowe i wienne w małżeństwach szlachty województwa krakowskiego w czasach saskich.


Zachowane akta sądów grodzkich stanowią obszerny, niewykorzystywany dotychczas w pełni materiał źródłowy, pozwalający podjąć analizę mechanizmów ubiegania się o respektowanie prawa, jednocześnie wskazując na złożoność problemów związanych z wypłatami posagów, egzekwowaniem postanowień wynikających z intercyz przedślubnych czy brakiem poszanowania zasad małżeńskiego pożycia. Przygotowana monografia stanowi efekt analizy obszernego materiału źródłowego, na który składały się osiemnastowieczne księgi relacji sądów grodzkich z terenu dawnego województwa krakowskiego. Wykorzystanie tego rodzaju dokumentów pozwala przybliżyć sprawy, które uznawano za naruszenie obowiązujących i powszechnie respektowanych zwyczajów, a także wskazać rzeczywistą wykonalność szlacheckich umów dotyczących nie tylko samego zawarcia związku małżeńskiego, ale również wypłaty posagu, przygotowania wyprawy czy przekazania określonej części majątku ziemskiego.


Przedłożona monografia zasługuje na pozytywną ocenę, gdyż badaczka podjęła w niej trud przedstawienia nie tylko mechanizmów zawierania małżeństw przez szlachtę czy zasad uposażania panien, ale także, co jest istotne, skonfrontowania owych przedślubnych zobowiązań z ich późniejszą realizacją.

Z recenzji prof. dr hab. Bożeny Popiołek


Autorka wykorzystała w pracy źródła dotychczas słabo zbadane, szczególnie w omawianym zakresie – są to osiemnastowieczne księgi relacji sądów grodzkich z terenów dawnego województwa krakowskiego. […] Wartość naukowa pracy jest znaczna, poszerza ona naszą wiedzę z zakresu obyczajowości staropolskiej, ukazuje problemy, z jakimi borykali się przedstawiciele średniej i ubogiej szlachty.

Z recenzji prof. dr hab. Doroty Żołądź-Strzelczyk