Książka jest próbą przypomnienia koncepcji filozoficznych neokantysty Hansa Vaihingera. Jego pogląd krytycznego pozytywizmu i system filozofii „jak gdyby” wymykały się wszelkim klasyfikacjom, bo stanowiły próbę pogodzenia często odmiennych rozstrzygnięć w kwestii poznania, nauki i rozumienia podmiotowości.
Dziś ta kontrowersyjna myśl odbierana jest jako synteza wielu poglądów kształtujących świadomość filozoficzną XIX i XX wieku – w doskonały sposób wyraża ducha epoki, w której tworzył Vaihinger.