Ta książka powstała z dwóch powodów. Po pierwsze, poziom wiedzy o tak przecież nieodległych czasach jak historia państwa nazwanego Polską Rzeczpospolitą Ludową (PRL) jest w naszym społeczeństwie bardzo niski, zwłaszcza wśród ludzi młodych i średniego pokolenia. Są bowiem siły i ośrodki usilnie pracujące nad utajnianiem prawdy o latach 1944–1989. Po drugie jednak, coraz więcej osób jest zaniepokojonych możliwością powrotu tamtych niechlubnych czasów, powstania swoistej PRL bis. By móc temu zapobiec, potrzebna jest w pierwszej kolejności wiedza o tym, czego jako naród polski doświadczaliśmy 35–80 lat temu, a co nas może spotkać ponownie za chwilę. „Opresja”, najnowsze dzieło wybitnego historyka prof. Wojciecha Polaka, bardzo przystępnie i atrakcyjnie napisane, powinno przyczynić się do poprawy naszej wiedzy. Autor, przenikliwy obserwator rzeczywistości, też wyraża swoje zaniepokojenie analogią do obecnej sytuacji; uznaje swoją książkę za ostrzeżenie.
Prof. Wojciech Polak ujmuje dzieje PRL oczywiście skrótowo, akcentując wydarzenia najważniejsze, przełomowe. Takie, o których nie wolno zapominać. A więc zaczyna od niezwykle brutalnego zwalczania Żołnierzy Wyklętych, wiernych do końca złożonej przysiędze i idei niepodległego bytu Rzeczypospolitej. Opisuje dalej wszelkie zrywy wolnościowe Polaków, ukazuje ich niezłomność w dążeniu do sprawiedliwości i suwerenności. Podkreśla rolę Kościoła i „Solidarności” w podtrzymywaniu narodowego ducha. „Patriotyzm polski ma charakter heroiczny, romantyczny – pisze Autor. – Innego patriotyzmu polskiego po prostu nie ma. To brzemię naszej historii, którego nie powinniśmy odrzucać. Nie możemy też godzić się na krytykę naszych przodków, dlatego że zbrojnie ruszali w pole, organizowali sprzysiężenia, powstania”.
W książce ukazana jest szeroka panorama społeczeństwa żyjącego w systemie opresyjnym. „Dzisiaj ogromną wagę przypisuje się do poczucia bezpieczeństwa każdego obywatela. W PRL owego poczucia bezpieczeństwa nie było w ogóle. Każdy Polak zachowujący wierność Bogu, Kościołowi i Ojczyźnie musiał liczyć się z represjami” – pisze Autor. Obrazy zagrożeń i zmagań z totalitarną władzą przeplatają się w tej książce z opisami codziennego życia, które duchowo było dużo bogatsze, niż mógłby wskazywać na to poziom materialnej biedy. Ważną rolę odgrywają w tej książkowej narracji również liczne ilustracje dokumentujące kluczowe wydarzenia; nieraz sugestywniej nawet niż słowa.
Spis treści:
Wstęp: Patriotyzm heroiczny i romantyczny
Stalinowski terror i „non possumus”
Partia kieruje, rząd rządzi
Odbudowa zabytków
„Precz z czerwoną burżuazją”
Gomułkowskie prześladowania narodu i Kościoła
Walka o Krzyż Nowohucki
Czas Millennium
Rządy Gomułki zakończyły się strzelaniem do ludzi
Dekada Gierka
Mała stabilizacja
Dowcipy, kabarety i bardowie
Żubry i parki narodowe
Bunt robotniczy w 1976 r
Powstanie opozycji demokratycznej
Pamiętne konklawe
Budzenie nadziei, pielgrzymka Jana Pawła II do Polski
Strajki sierpnia 1980 r i powstanie „Solidarności”
„Solidarność” – więcej niż związek zawodowy
Dramaty w okresie solidarnościowego „karnawału”
Przygotowania do wprowadzenia w Polsce stanu wojennego
Grudniowy przewrót
Podziemie
Nowa Huta wbrew oczekiwaniom komunistów
Federacja Młodzieży Walczącej
Podziemna prasa i książki
Niezależny humor i satyra w stanie wojennym i w latach następnych
Odnowienie nadziei, pielgrzymka papieska do Polski w 1983 r
Zabójstwo ks. Jerzego Popiełuszki
Wychodzenie na powierzchnię. Pielgrzymka Jana Pawła II do Polski w 1987 r
Strajki wiosenne 1988 r.
Okrągły stół i odzyskanie niepodległości
Oświata i kultura jako narzędzia propagandy
Sport w PRL
Każdy Polak zachowujący wierność Kościołowi i Ojczyźnie musiał się liczyć
z represjami
Bibliografia