Przemiany polityczne i gospodarcze, które dokonały się w Polsce i na Litwie w czasie panowania Zygmunta Augusta, nie byłyby możliwe bez działalności kilku osób, które przemianom tym nadawały odpowiedni kształt i kierunek. Do postaci takich należy zaliczyć Mikołaja Czarnego Radziwiłła.
W niniejszej monografii, poświęconej całokształtowi jego działalności, autor starał się przedstawić jej ważniejsze fragmenty na szerszym tle dziejowym, zwłaszcza na odcinku polityki moskiewskiej i inflanckiej.