Papież Pius XII stoi w ścisłym centrum historycznych sporów o Kościół i jego rolę w wieku XX – w epoce panowania totalitaryzmów, II wojny światowej, holokaustu, pojałtańskiego rozdarcia Europy i gwałtownego przyspieszenia procesów modernizacyjnych po II wojnie. Nigdy zapewne nie nastąpi zamknięcie dyskusji. Proces beatyfikacyjny papieża przyniósł ożywienie starych oskarżeń pod jego adresem i oczywiście różne wysiłki jego obrońców. Można powiedzieć, że spór o Piusa XII ma dwie warstwy: toczy się na płaszczyźnie nauki historycznej i trwa w sferze ideologicznej. W drugiej sferze nie o cele poznawcze chodzi, ale o potwierdzenie dawno już wypowiedzianych ocen i oskarżeń.