Księga powstała dla uczczenia działalności naukowej, społecznej oraz sądowniczej Profesora Andrzeja Rzeplińskiego – nawiązuje ona zarówno do prac naukowych Profesora, jak i do jego dorobku orzeczniczego jako sędziego Trybunału Konstytucyjnego.

Dzieło zawiera blisko 80 artykułów dotyczących dziedzin, które są obszarem zainteresowań naukowych i działalności publicznej Profesora: prawa karnego, karnego procesowego i karnego wykonawczego, kryminologii, ale również prawa człowieka i prawa konstytucyjnego. Charakterystyczne dla większości tekstów jest uwzględnienie perspektywy konstytucyjnej i standardów ochrony praw człowieka w każdej z analizowanych dziedzin prawa.

Autorami tekstów są współpracownicy Profesora, w tym jego uczniowie: nie tylko przedstawiciele nauki, ale także sędziowie, prokuratorzy, adwokaci i działacze społeczni, łączący często – podobnie jak Profesor

Andrzej Rzepliński – wiedzę naukową ze znajomością praktyki stosowania prawa i działalności instytucji publicznych. Ogromnym walorem publikacji jest uwzględnienie nie tylko dogmatycznego, ale i społecznego aspektu funkcjonowania prawa i jego skutków dla życia jednostek.

Tytuł księgi – O wolność i prawo – odnosi się do dwóch wartości szczególnie bliskich Profesorowi Andrzejowi Rzeplińskiemu; właśnie one wyznaczyły kierunek działalności naukowej i publicznej Profesora. Tytuł ten daje również wyraz przekonaniu, że owe wartości nie pozostają w sprzeczności: właśnie rządy prawa są najlepszą gwarancją wolności jednostki.