De profundis Ziemia za wiele obiecana Wojna i pióro

Drukowane w niniejszym tomie teksty o tematyce żydowskiej – oprócz wydanej wcześniej „De profundis” – zostały odszukane w Archiwum Melchiora Wańkowicza i są po raz pierwszy prezentowane czytelnikowi. Autor zebrał bogaty materiał źródłowy z dziejów kształtowania się myśli syjonistycznej w XIX oraz w XX wieku. Z odwagą reportera i sumiennością badacza porusza drażliwe tematy dotyczące syjonizmu jako fragmentu losu żydowskiego.

„Wojna i pióro” jest książką nie tylko o wojnie, ale i o korespondentach wojennych. Obok wnikliwej analizy stylów i metod reporterstwa wojennego (m.in. słynnego Erniego Pyle’a) Wańkowicz podaje równie sporo anegdot, co gorzkich osobistych refleksji. Autor – jako doświadczony reporter spod Monte Cassino – pisze nie tylko o roli mediów w kreowaniu zdarzeń, ale i o przerażającym teatrze wojny: o strachu i odwadze, determinacji i rezygnacji, nienawiści i rozpaczy.

Tym co w moich oczach wyróżnia twórczość Wańkowicza od innych mistrzów reportażu – Ryszarda Kapuścińskiego czy Egona Erwina Kischa – jest szeroki wachlarz jego umiejętności i sympatii literackich. Jest dla mnie czymś wspaniałym, że takie pozycje jak „Wojna i pióro” czy „Bitwo o Monte Cassino” mogły wyjść spod pióra tego samego człowieka co „Ziele na kraterze”. Świadczy to o niespotykanym horyzoncie myślowym i stylistycznym.(...) Dla mnie [Wańkowicz] pozostanie przede wszystkim figurą niedoścignionego erudyty i gawędziarza. Lecz ponad wszystkim – wybitnym człowiekiem pióra.
Wojciech Jagielski