Święta (Wiłkomierz) 1 IX 1435. Dzień wyrównania rachunków

Wojna z lat 1430-1435 szczególnie odróżniała się od wielkiej wojny z Krzyżakami, jaka toczyła się w latach 1409-1411. Polska wystąpiła wówczas wspólnie z Litwą, Rusią, Mołdawią i czeskimi posiłkami. W wojnie z lat 1430-1435 głównym agresorem był brat Władysława, Świdrygiełło, stojący na czele wielkich sił Litwinów i Rusinów, wspieranych przez Mołdawian, hordy Tatarów, husytów i Krzyżaków, a pośrednio przez Zygmunta Luksemburskiego.

Główne siły litewsko-ruskie Świdrygiełły tworzyły wojska Czartoryskich, Nieświeskich, Ostrogskich, Sanguszków i innych książąt. Wszyscy oni byli wówczas wrogo nastawieni wobec Polski.

Działania polskie w znacznym stopniu paraliżowały decyzje Władysława Jagiełły, który ze względu na podeszły wiek nie był w stanie pojmować sytuacji własnej ani swoich krajów.

W przeciwieństwie do czasów Grunwaldu, Polska była całkowicie osamotniona, lecz zadała wszystkim najeźdźcom druzgoczące klęski. Było to możliwe dzięki użyciu lekkiej jazdy zdolnej do walki w zimie i innych warunkach, które były przeszkodą dla rycerstwa typu zachodniego.

Zwraca uwagę fakt, że podczas całej wojny wojska polskie ani razu nie zostały pokonane. Co więcej, potrafiły zastosować różne sposoby działań wojennych w zależności od warunków. Były one bardzo różne, gdyż toczono walki od Śląska na zachodzie po Dniepr na wschodzie, od Pomorza i Litwy na północy po Słowację i Podole na południu...

(fragment)