Polska twierdza na Wolyniu. Przebraże 1943

Przebraże przed drugą wojną światową było polską wsią na Wołyniu, położoną około 20 kilometrów na północny wschód od Łucka, w której mieszkało 1150 osób. Wołyń w latach 1939–1941 znalazł się pod okupacją sowiecką, a od 1941 roku – pod niemiecką. Oprócz okupantów wielkim zagrożeniem dla tamtejszych Polaków byli ukraińscy nacjonaliści spod znaku banderowskiej OUN-UPA, którzy w 1943 roku przystąpili do czystki etnicznej, napadając na polskie wsie i mordując ich mieszkańców. W tym czasie Przebraże stało się bazą samoobrony i miejscem schronienia dla ludności ocalałej z rzezi i uciekającej z zagrożonych miejscowości – jej liczba sięgnęła latem 1943 roku kilkunastu tysięcy osób. Dowództwo samoobrony współpracowało ze strukturami Armii Krajowej. Wieś została ufortyfikowana, zdołano uzbroić w broń palną około 1000 ludzi. Obrońcy odparli trzy ataki ukraińskie: z 4 na 5 lipca, 31 lipca i 31 sierpnia 1943 roku. Organizowali też wypady na pobliskie bazy UPA. Przebraże nigdy nie zostało zdobyte, a zgromadzeni w nim Polacy przetrwali. Wyjechali dopiero w 1945 roku w ramach przesiedleń ludności do Polski w nowych granicach. O tragedii wołyńskich Polaków i obronie Przebraża pisze dr Tomasz Dudek, historyk, pracownik Biblioteki Jagiellońskiej, członek zarządu Fundacji Centrum Dokumentacji Czynu Niepodległościowego w Krakowie.