Poetycka tanatosonika Dźwięki przemocy zbrojnej w wierszach z lat 1939–1945

Seria Projekty Komparatystyki

„Tanatosoniką” nazwał J. Martin Daughtry „ekstremalną fuzję przemocy i dźwięków”. Ten neologizm, utworzony od greckiego thánatos („śmierć”) i łacińskiego sonus („dźwięk”), służy jako określenie dla wyjątkowo głośnych hałasów militarnych i zwraca uwagę na ich brutalne oddziaływanie na słuchaczy. W okresie II wojny światowej tego rodzaju skrajne doświadczenia wielokrotnie stawały się udziałem obywateli polskich – cywilów w bombardowanych miastach, żołnierzy krajowych i zagranicznych frontów, członków ruchu oporu czy więźniów, którzy nasłuchiwali bliskich egzekucji. Część „świadków nausznych” starała się przenieść swoje przeżycia i wygasłe już złowrogie wibracje na wiersze-dokumenty. Utwory te składają się na bogate i niejednorodne archiwum, obszernie analizowane przez autorkę monografii. Każe ono myśleć o współsłuchaniu tanatosoniki przez osoby funkcjonujące w latach wojny na odmienne sposoby, w tym ofiary i świadków Zagłady.

Monografia Dobrawy Lisak-Gębali jest na polskim rynku wydawnictw akademickich książką wyjątkową – pierwszą tak obszerną rozprawą poświęconą akustycznemu doświadczeniu wojny ujętemu w ramy ekspresji poetyckiej i to taką, która z analiz tego, co audialne, nie czyni dodatku do badania poetyki wierszy, lecz konsekwentnie sytuuje je w centrum badawczego zainteresowania. Jest to książka par excellence interdyscyplinarna, zajmująca z powodzeniem miejsce wśród studiów literaturoznawczych oraz pośród kulturoznawczych opracowań z zakresu sound studies.

prof. dr hab. Dariusz Brzostek


Dobrawa Lisak-Gębala – pracuje w Instytucie Filologii Polskiej Uniwersytetu Wrocławskiego, na którym ukończyła studia kulturoznawcze i polonistyczne. Autorka książek Ultraliteratura (2014) i Wizualne odskocznie (2016). Publikowała między innymi w „Holocaust and Genocide Studies”, „Orbis Litterarum”, „Tekstach Drugich”, „Pamiętniku Literackim” i „Przestrzeniach Teorii”. Zajmuje się badaniem literatury polskiej XX i XXI wieku oraz intermedialności.