Neomesjanistyczni spadkobiercy Mickiewicza

Odradzanie i kontynuacja romantycznej tradycji, w jej różnych kształtach i wewnętrznym zdialogizowaniu, była i jest powodem polemik, zainicjowanych w drugiej połowie XIX wieku i kontynuowanych przez następne pokolenia.
Zespołem idei, wywołującym gwałtowne emocje i spory, był i pozostaje do dziś romantyczny mesjanizm, w szczególności ta część jego spuścizny, która wiązała się z oddziaływaniem nauki Andrzeja Towiańskiego na poglądy mesjanistyczne Adama Mickiewicza.