Lokalny incydent, do jakiego doszło 19 marca 1981 r. w Bydgoszczy, spowodował kryzys społeczno-polityczny, który objął swoim zasięgiem całą Polskę. W trzeciej dekadzie marca 1981 r. przez kraj przetoczyła się fala strajków przeciwko bezkarności władzy. Żądano ukarania winnych wyrzucenia przez funkcjonariuszy Milicji Obywatelskiej delegacji „Solidarności” z sali posiedzeń Wojewódzkiej Rady Narodowej i pobicia trzech związkowców. Dramatyzm sytuacji potęgowały odbywające się w tym czasie w Polsce manewry wojsk Układu Warszawskiego „Sojuz ’81”. Na tle stosunku do sprawy bydgoskiej spolaryzowały się postawy wewnątrz dwóch głównych obozów sceny politycznej – PZPR i „Solidarności”. Po obu stronach ujawnili się zarówno dążący do konfrontacji radykałowie, jak i zwolennicy rozwiązań kompromisowych. 30 marca 1981 r., w przeddzień zapowiadanego przez „Solidarność” strajku generalnego, po pełnych napięcia negocjacjach między stroną rządową i związkową osiągnięto konsensus i podpisano tzw. porozumienie warszawskie. Jednak zamiast ostatecznie uspokoić sytuację, wywołało ono nowe konflikty i spory.
Niniejsza monografia ukazuje kryzys bydgoski w szerokim kontekście historycznym – jego genezę, przebieg, a także dalekosiężne reperkusje, zarówno na płaszczyźnie politycznej, jak i społecznej. Uzupełnieniem monografii jest wybór źródeł, stanowiący tom drugi publikacji.