Ja utracone i odzyskane

Monografia Ja utracone i odzyskane prezentuje nowe spojrzenie na istotę Ja. Naszym celem jako jej autorów jest połączenie w jedną spójną całość najnowszych światowych tendencji w myśleniu o istocie Ja (przede wszystkim teorii mikrogenetycznej) z opartym na własnym bogatym doświadczeniu klinicznym ujęciem Ja jako ucieleśnionego bytu biologicznego (organizm) i psychicznego (wewnętrzny świat umysłu), poznawanego i poznającego zarazem, emocjonalnego i społecznego, rozszerzonego na świat zewnętrzny – przyrodę, społeczeństwo i kulturę, czyli Ja tworzonego przez pracujący mózg (zagnieżdżonego w kolejnych piętrach struktury mózgu) w interakcji z ciałem i umysłem człowieka oraz otoczeniem fizycznym, społecznym i kulturowym. [...]

Monografia buduje mosty między biologicznie zorientowanymi naukami o ludzkim mózgu a naukami humanistycznymi. Może więc być przydatna zarówno dla humanistów, którzy świat kultury i świat społeczny mogą tu oglądać przez pryzmat jego znaczenia dla kształtowania się umysłu człowieka, jak i dla neurouczonych, mogących swoją wiedzę o mózgu i jego funkcjonowaniu osadzić w rzeczywistości społeczno-kulturowej, w której ten człowiek jest zagnieżdżony.

Rozszerzenie koncepcji Ja zagnieżdżonego w kolejnych piętrach struktury mózgu i wyjście w budowaniu teorii tożsamości poza organizm pojedynczego człowieka – na co pozwala metafora zagnieżdżenia w społeczeństwie i kulturze – dają neuropsychologii nowe szanse. Spośród wielu funkcjonujących dziś koncepcji kultury wybraliśmy teorię Pietraszki (2012) opartą na fundamencie aksjologicznym. Kultura jest w tej teorii „sposobem życia podług wartości”, co oznacza, że prawidłowo funkcjonujący, zdrowy człowiek posiada zinternalizowany system wartości, stanowiący swoisty drogowskaz na drogach jego życiowych wyborów, co pozwala mu być pełnowartościowym członkiem społeczności i uczestnikiem kultury przez tę społeczność wytworzonej.

Przedstawione w monografii materiały zostały tak przygotowane, aby mogli z nich korzystać nie tylko studenci psychologii i innych pokrewnych kierunków, lecz także specjaliści: neuropsycholodzy, psycholodzy kliniczni i neurologopedzi oraz lekarze i fizjoterapeuci zajmujący się długofalową opieką nad chorymi z różnorodnymi uszkodzeniami mózgu, u których pojawiły się zaburzenia tożsamości i/lub nastąpił rozpad systemu Ja.

Należy też wspomnieć o dwóch ważnych elementach konstrukcji tej monografii, istotnych z uwagi na jej cele naukowe i przewidywane pożytki dydaktyczne.

Pierwszy to wnikliwe opisy wielu przypadków klinicznych, ilustrujące podejmowane w pracy problemy i pozwalające dopełnić dyskurs teoretyczny wglądem w rzeczywiste sytuacje ludzi, których dotknęły dramatyczne wydarzenia rujnujące ich dotychczasowe życie i niekorzystnie wpływające na ich osobowość i poczucie własnego Ja. Jak wiadomo, stan psychiczny człowieka nie jest obojętny dla zdrowia organizmu i odwrotnie: ból, dyskomfort, dysfunkcja w dowolnej części ciała prawie zawsze prowadzą do utraty równowagi emocjonalnej, niekiedy do zaburzeń poznawczych i zaburzeń zachowania, jak również do zaburzeń oraz rozpadu Ja. W tym ostatnim przypadku terapia neuropsychologiczna jest nieodłącznym elementem kompleksowej rehabilitacji. Płynie stąd konieczność współpracy całego zespołu rehabilitacyjnego, w którego skład wchodzą również pacjent i jego rodzina.

Drugi zaś element sprawiający, że książka może być bardzo przydatna i atrakcyjna dla odbiorcy, to liczne rysunki, tabele i fotografie. Ale nie tylko o podniesienie atrakcyjności czytelniczej tu chodzi, lecz także o to, że szata graficzna, zwłaszcza rysunki objaśniające omawiane w książce zjawiska i procesy, pozwala lepiej zrozumieć wykład, ze swej istoty skomplikowany i niełatwy do zrozumienia przez nie zawsze dostatecznie przygotowanego Czytelnika. A przecież i do takich Czytelników (np. studentów czy osób zainteresowanych problematyką, lecz nieposiadających specjalistycznego przygotowania) książka ta zapewne trafi.