Ustrojowa pozycja banku centralnego w Polsce - to opracowanie, którego celem jest zaprezentowanie przedmiotowego zagadnienia w odniesieniu do wszystkich instytucji, które w Polsce pełniły funkcję centralnego banku państwa, począwszy od 1828 r. - kiedy powołano do życia pierwszą instytucję tego typu - Bank Polski. Po przedstawieniu przedmiotowej problematyki w odniesieniu do Banku Polskiego, Polskiej Krajowej Kasy Pożyczkowej, Banku Polskiego S.A. oraz Banku Emisyjnego w Polsce - najwięcej miejsca poświęcono instytucji, która obecnie pełni funkcję banku centralnego - Narodowemu Bankowi Polskiemu. W przypadku każdej z prezentowanych instytucji przyjęto sposób omówienia obejmujący kilka kluczowych w tym przypadku grup zagadnień. Są to przede wszystkim:
- forma organizacyjno-prawna,
- organizacja wewnętrzna instytucji,
- podstawowe zadania,
- gospodarka finansowa, oraz
- relacje z organami państwa (w tym zagadnienie niezależności). Prezentacja zagadnienia według przyjętego schematu pozwala ocenić w jaki sposób kształtowała się pozycja każdej z wymienionych powyżej instytucji w Polsce, jaki miało to wpływ na obecnie przyjęte rozwiązania, jak również - na koniec - na ile obecnie obowiązujące regulacje prawne zapewniają wypełnianie przez NBP funkcji typowych dla współ-czesneeo banku centralnego.