Odkąd święty Paweł w Liście do Efezjan, nawiązując do tajemnicy wydania się Chrystusa za Kościół, określił małżeństwo mianem wielkiej tajemnicy (5,32), nabrało ono wyjątkowego nowego znaczenia religijnego. Stało się w Chrystusie i Kościele źródłem łaski i uświęcenia dla małżonków, czego nie są w stanie przekreślić żadne ataki, na które zostało wystawione małżeństwo w ciągu kilku ostatnich wieków. Pod wpływem tych ataków rozwinęła się w ramach teologii bardzo bogata i wszechstronna refleksja nad małżeństwem, zostały pogłębione jego źródła biblijne, utrwaliły się jego podstawy doktrynalne, pogłębiona została refleksja moralna broniąca jego godności, a całość jest dopełniana przez duchowość, ukazującą małżeństwo jako źródło świętości. Wiek XX w teologii może być nawet uznany za wiek teologii małżeństwa.

Biorąc pod uwagę potrzeby dzisiejszego Kościoła, a w nim konkretnych wierzących, staje przed teologami zadanie dalszego kontynuowania dobrze rozpoczętego dzieła. Tylko w ten sposób wielka tajemnica małżeństwa nie straci swojego znaczenia ludzkiego oraz blasku religijnego, czerpanego z tajemnicy Chrystusa i Kościoła.