Spółka komunalna - tworzenie, funkcjonowanie, nadzór

Najnowsza na rynku publikacja dotycząca tematyki spółek komunalnych, ze szczególnym naciskiem na kwestie nadzoru, w tym właścicielskiego.

Autorzy publikacji odpowiadają m.in. na pytanie, czy spółka komunalna należy do struktury organizacyjnej gminy i jest jej częścią gospodarczą? Czy też spółka komunalna jest oddzielnym od gminy podmiotem prawnym połączonym z gminą tymi samymi relacjami jakimi spółki prawa handlowego łączą się ze swoimi udziałowcami? Podwójny charakter spółki komunalnej skutkuje bowiem różnym katalogiem instrumentów nadzorowania jej codziennej działalności.

Zakres działalności spółek komunalnych nie jest jednoznaczny i orzecznictwo zarówno sądów powszechnych, jak i administracyjnych, ale także KIO często pozostaje we wzajemnej sprzeczności. Sam nadzór właścicielski w spółce prawa handlowego to pojęcie powszechne, natomiast w przypadku nadzoru właścicielskiego nad spółką komunalną kluczowy jest charakter w jakim występuje ów właściciel tj. gmina lub szerzej JST. Gmina, powiat, samorząd województwa są zarówno osobami prawnymi często o przedsiębiorczym charakterze, ale równocześnie są organami władzy publicznej. Wójt burmistrz prezydent miasta wydaje decyzje administracyjne regulujące rynek usług komunalnych, a jednocześnie sprawuje funkcje właścicielskie na walnych zgromadzeniach spółek realizujących te usługi.

W publikacji kompleksowo omówiono zagadnienia związane z:

procedurą i celem tworzenia spółek komunalnych przez samorząd terytorialny,
powierzaniem im zadań publicznych i wyznaczaniem ich sposobu realizacji, a przede wszystkim
stosowaniem instrumentów pozwalających na osiągnięcie założonych celów, czemu służą instrumenty nadzorcze zezwalające na bieżącą kontrolę funkcjonowania tych jednostek.
W książce omówiono zagadnienie nadzoru nad spółkami komunalnymi z uwzględnieniem specyfiki „właściciela", na które składa się m.in.:

nadzór właścicielski realizowany z wykorzystaniem przepisów KSH oraz ustawy o gospodarce komunalnej, odnoszący się wyłącznie do zarządzania spółką komunalną;
nadzór personalny nad zarządem spółek komunalnych polegający na wyznaczaniu i egzekwowaniu celów spółek komunalnych poprzez odpowiednie ukształtowanie wynagrodzenia zarządów;
nadzór nad realizacją zadań własnych poprzez wskazywanie zakresu i sposobu realizacji tych zadań;
kształtowanie i nadzór nad rynkiem, na którym realizowane będą usługi komunalne.
Nadzór właścicielski nad spółką komunalną ma więc szerszy wymiar niż tylko nadzór ekonomiczny, to nadzór nad określonym zadaniem publicznym, sposobem jego powierzenia oraz rozliczeniem z jego wykonania. Ten wieloaspektowy charakter nadzoru nad spółką komunalną dostarcza szeregu problemów i prowadzi do częstych błędów w postępowaniu. Na nieprawidłowości te zwraca uwagę także NIK, szczególnie w zakresie udzielanego wsparcia finansowego. Co więcej zdaniem NIK obowiązujące przepisy w praktyce nie tworzyły żadnych barier wkraczania przez podmioty publiczne, za pośrednictwem tworzonych spółek, w obszary działalności usytuowane poza sferą użyteczności publicznej. Stąd publikacja, która ma na celu pokazanie niuansów tego zjawiska i wskazania poprawnych rozwiązań.