Obraz dziewiętnastowiecznego Stambułu w polskiej i tureckiej literaturze wspomnieniowej

Sylwia Filipowska jest pracownikiem Katedry Turkologii w Instytucie Orientalistyki Uniwersytetu Jagiellońskiego. W 2006 roku ukończyła filologię polską na Uniwersytecie Jagiellońskim, w 2009 roku została absolwentką filologii tureckiej, a następnie doktorantem na Wydziale Filologicznym UJ. Jej zainteresowania naukowe obejmują literaturę turecką, ze szczególnym uwzględnieniem okresu tanzymatu oraz wątki turkologiczne w literaturze polskiej. Motywem przewodnim wielu jej artykułów naukowych, pisanych w języku polskim i tureckim, jest literacki obraz Stambułu.

Stambuł w XIX wieku był brzydszy niż Pacanów (Henryk Sienkiewicz), czy piękniejszy od Neapolu (Michał Budzyński)? Wszechobecny brud zniechęcał do spacerów (Adam Mickiewicz), czy dodawał miastu uroku (Antoni Zaleski)? Bezdomne psy przyprawiały o mdłości swym wyglądem i zapachem (Henryk Sienkiewicz), czy może były najbardziej wolnymi mieszkańcami Imperium (Sadri Sema)? Turczynki przypominały „duże pozasłaniane samowary chodzące” (Karol Niedziałkowski), czy wzbudzały westchnienia mężczyzn: „Co za piękno, co za kształty!” (Ahmet Rasim)? Kobiety były ubezwłasnowolnionymi „pół mniszkami, pół nałożnicami” (Wacław Koszczyc), czy świetnymi gospodyniami i strażniczkami domowego ogniska (Ahmet İhsan Tökgöz)? Sufickie obrzędy przypominały taniec epileptyczny (Władysław Mickiewicz), czy modlitwę, pełną gracji i harmonii (Naciye Neyyal)?

Prezentowana książka wpisuje się w nurt popularnych w ostatnich latach badań nad relacjami między miastem a literaturą, przy czym Stambuł traktowany jest jako przestrzeń realna, choć przepuszczona przez filtr literatury, złożona z wrażeń, spostrzeżeń, przemyśleń, przekonań, stereotypów. Na potrzeby książki przeanalizowanych zostało ponad 70 utworów wspomnieniowych, napisanych przez Turków i Polaków. Komparatystyczny charakter pracy pozwolił na zbadanie sposobów funkcjonowania mitu miasta, a ogląd tematu z różnych perspektyw obnażył schematyzm myślenia, będący wynikiem wierności pewnym konwencjom pisarskim czy konwenansom językowym i kulturowym oraz wyeliminował czynniki wpływające na jednostkowe opinie.