II RP cienie i blaski Szkice do bilansu z perspektywy stulecia

"Opinia publiczna, a niekiedy i świat naukowy prezentują często uproszczony obraz międzywojennej Polski: bądź jednoznacznie pozytywny, bądź zdecydowanie krytyczny. Oba te podejścia stanowią przejaw (de)mitologizacji II RP. Takie tendencje wzmacniają różnorakie czynniki: zarówno dziedzictwo kilkudziesięciu lat komunistycznej propagandy, jak i efekt odreagowania PRL-owskiej polityki historycznej, a ponadto wciąż aktualne, choć reinterpretowane spory polityczne, sięgające korzeniami okresu międzywojnia, kontynuowane w środowiskach wojennej emigracji.
Rzecz jasna w obu narracjach można odnaleźć realne zjawiska. Bohaterska i zwycięska walka o granice, bezprecedensowe postępy w przezwyciężaniu problemów odziedziczonych po trzech zaborach, wielkie inwestycje, szybki rozwój infrastruktury, odrodzenie kultury i nauki czy budowa pozycji międzynarodowej współistniały z poważnymi kryzysami politycznymi i gospodarczymi, odchodzeniem od demokracji, napięciami narodowościowymi czy trudnymi relacjami z sąsiadami.
Rozumiejąc rzeczywistość międzywojnia w całej jej złożoności, warto – z perspektywy stulecia – podjąć próbę obiektywnego i otwartego spojrzenia na II RP, w ramach którego trzeba pochylić się zarówno nad osiągnięciami, sukcesami, jak i porażkami młodego polskiego państwa. A przy tym zastanowić się, czy istniały realne szanse na zwiększenie tych pierwszych i uniknięcie drugich; mówiąc inaczej – warto sprawdzić, jak dalece możliwe było zerwanie (czy choćby rozciągnięcie) wielopłaszczyznowych więzów geopolitycznych, jakie oplotły odrodzoną Rzeczpospolitą."