Książka wrocławskiego archeologa jest rezultatem wieloletnich badań cywilizacji europejskiego średniowiecza. U podstaw jego naukowych refleksji leży przekonanie o długim trwaniu wielu zjawisk kulturowych, sięgających w wypadku środkowej Europy czasów średniowiecza. W powszechnej świadomości współczesnego człowieka panuje przekonanie o cywilizacyjnej mizerii tego okresu. Akceptowany jest raczej śródziemnomorski schemat pojmowania dziejów, zgodnie z którym średniowiecze oznacza gospodarcze, kulturalne i demograficzne załamanie po upadku cywilizacji antycznych. Autor książki podkreśla, że środkowa Europa ma jednak odmienny rytm rozwoju, w którym właśnie średniowiecze oznacza dynamiczne przyspieszenie, budowę struktur państwowych i kształtowanie identyfikacji cywilizacyjnej. Wskazanym w pracy efektem tego rozwoju jest urbanizacja — tworzenie struktur społecznych i gospodarczych na podstawie zorganizowanych gmin miejskich, funkcjonujących w zaprojektowanej przestrzeni publicznej. Wybór do analizy Pragi, Wrocławia i Krakowa nie jest przypadkowy. Te właśnie ośrodki w wyrazisty sposób odzwierciedlają postać „miast tamtego czasu”. Wpływ średniowiecza na ich dzisiejszy obraz i sposób funkcjonowania jest tam bodaj najlepiej czytelny. Ich najbardziej reprezentacyjne strefy ukształtowały się między XII a XIV wiekiem, generując strukturę przestrzenną zachowaną do dzisiaj. W dalszym ciągu wypełniają szeroki wachlarz funkcji centrum dzisiejszego miasta — od administracyjnych po ludyczne, zgodnie z zamierzeniami ich średniowiecznych twórców.