Książka Malarstwo i rzeczywistość (1964), tłumaczenie dzieła francuskiego historyka filozofii, Étienne’a Gilsona, stanowi nie tyle filozoficzne wprowadzenie do malarstwa, co raczej obrazowe wprowadzenie do filozofii. To próba filozofowania na podstawie pewnego porządku faktów, którymi są obrazy, w celu wyciągnięcia z nich filozoficznych wniosków i ukazania swoistej „ontologii malarstwa”. Gilson przedstawia w niej odważną interpretację rzeczywistości przedstawionej w obrazach, opierając się na spostrzeżeniach zawartych w pismach wielkich malarzy — od Leonarda da Vinci, przez Joshuę Reynoldsa, Johna Constable’a i Eugène’a Delacroix, po m.in. Pieta Mondriana i Paula Klee, w celu uchwycenia istoty związku kształtowania artystycznego wyrazu z procesem malarskim. Książka zawiera sześć rozdziałów dotyczących kwestii istnienia obrazu, osobliwego charakteru jego bytowania, indywidualności, istoty bytowości sztuki, ontogenezy obrazu, jego relacji wobec swego przedmiotu, wobec słowa i metafizyki.