Zarys krajobrazu / Judenjagd / Jest taki piękny słoneczny dzień

Stosunki polsko-żydowskie na wsi polskiej w czasie Zagłady to temat który, jak dotąd, doczekał się niewielu publikacji. Trzy tomy, które teraz trafiają w ręce czytelników, to efekt kilkuletniej pracy badaczy skupionych wokół warszawskiego Centrum Badań nad Zagładą Żydów. Studia te są próbą udzielenia częściowej choćby odpowiedzi na cały szereg podstawowych pytań, od których zależało przetrwanie (lub znacznie częściej - śmierć) Żydów szukających ratunku na polskich wsiach w latach 1942-1945. Nieprzypadkiem ramy chronologiczne tych badań zostały zakreślone w taki sposób, aby szczególnie wnikliwej analizie poddać okres następujący podczas i po “Akcji Reinhardt”, czyli po likwidacji większości gett i wywózce większości ich mieszkańców do obozów zagłady. To właśnie wtedy, podczas ostatnich trzech lat okupacji, stosunki między Polakami i ich żydowskimi współobywatelami zostały poddane szczególnie dramatycznej i ciężkiej próbie.

JUDENJAGD. Polowanie na Żydów 1942-1945. Studium dziejów pewnego powiatu
Autor odtwarza szczegółowo historię polowania na Żydów ukrywających się na terenie powiatu Dąbrowa Tarnowska w latach 1942–1945. W początkowej fazie Judenjagd, bezpośrednio po akcji wysiedleńczej, działania podejmowali Niemcy i ich lokalni pomocnicy. Pierwsze godziny i dni po akcji przyniosły szczególnie wielką liczbę ofiar – Żydów wyciągniętych z kryjówek i z bunkrów w gettach oraz złapanych w obławach organizowanych w pobliskich lasach. Do wykrycia lepiej ukrytych Żydów potrzebne były inne środki i inne metody. W tej fazie, która miała trwać do końca wojny, najważniejsze – z punktu widzenia Niemców – było zapewnienie sobie współpracy ze strony miejscowej ludności. W książce wielokrotnie padają trudne pytania dotyczące kwestii współudziału, motywacji oraz stopnia inicjatywy własnej wykazanej przez mieszkańców powiatu biorących udział w polowaniu na Żydów.

JEST TAKI PIĘKNY SŁONECZNY DZIEŃ. Losy Żydów szukających ratunku na wsi polskiej 1942-1945
Autorka opowiada o tym, co się działo w latach 1942–1945 we wsiach okupowanej Polski, gdy tułali się po nich w poszukiwaniu ratunku Żydzi, którzy uniknęli śmierci w głównej fazie Zagłady. Historia ta przedstawia tragiczne spotkanie Żydów i Polaków, w którym role rozpisane przez Niemców były wyraźnie określone – to rola ściganej zwierzyny i rola uczestnika bądź świadka polowania, naganiacza lub obserwatora, myśliwego czy też gapia. Polacy mogli być także obrońcami dającymi schronienie i pomagającymi tym, którzy go szukali. Istotą tego spotkania był fakt, że Żydzi nie mieli wyboru ani ucieczki od napisanej dla nich roli – natomiast Polacy taki wybór mieli.

ZARYS KRAJOBRAZU. Wieś polska wobec zagłady Żydów 1942-1945
Książka jest efektem kilkuletniej pracy członków i współpracowników warszawskiego Centrum Badań nad Zagładą Żydów. Na tom składają się oryginalne studia poświęcone mniej znanym aspektom dramatu Żydów ukrywających się na wsi w trzeciej, ostatniej fazie Zagłady. Dramat ten rozgrywał się na ziemiach polskich w latach 1942–1945, kiedy to dziesiątki tysięcy żydowskich niedobitków, którym udało się uniknąć śmierci w okresie likwidacji gett i masowych wywózek do obozów śmierci, szukały ratunku pomiędzy Polakami.