Semiotyka dyskursu historycznego Chorwackie i serbskie syntezy dziejów narodu

Krwawy konflikt jugosłowiański postawił przed myślą humanistyczną dylemat wymagający głębokiego namysłu: w jakim stopniu obowiązuje jeszcze we współczesności przekonanie, w myśl którego historia - jako magistra vitae - może nas uchronić przed błędami z przeszłości, a w jakim pogląd, że historia ta prowadzi nas do tych samych błędów, ale popełnianych w nowych okolicznościach. Wszelkie dane, którymi o wojnie jugosłowiańskiej dysponujemy, dowodzą, że konflikt chorwacko-serbski tlił się w historiografii przez cały okres trwania państwa komunistycznego. W rezultacie wojna została w pewnym sensie zaprojektowana przez sam sposób mówienia o przeszłości, a więc przez odpowiednio skonstruowany język historyczny. Celem książki jest semiotyczny opis dyskursu traktującego o historii narodu na przykładzie narodów chorwackiego i serbskiego. Przeprowadzona analiza odsłania formacje retoryczne charakterystyczne dla obu historiografii oraz opisuje dynamiczne przebiegi semiozy prowadzące do odmiennych - czasem skrajnie wykluczających się - interpretacji historycznych. Badania dowodzą, że uobecniane w dyskursach przedstawienia historyczne dotyczące przeszłości danego narodu są głęboko uwikłane w jego język etniczny, a przez język również w jego kulturę, wskutek czego jakakolwiek próba poważniejszej modyfikacji tej czy innej świadomości historycznej pociąga za sobą poważną ingerencję nie tylko w dyskursy historyczne, lecz także w system semantyczny owego języka etnicznego.

Maciej Czerwiński jest adiunktem w Instytucie Filologii Słowiańskiej UJ.