Pamiętnik masażystki 1894-1916

Pamiętnik Strumff jest nie tylko historią masażystki i zasymilowanej Żydówki, ale „pisaniem o samej sobie”. Głównym tematem jest jej nieudane, okupione cierpieniem i poczuciem wstydu życie. Porzucona z czwórką dzieci przez męża, mimo podjętej pracy zawodowej borykająca się z ciągłymi kłopotami materialnymi, nie odnalazła się w świecie, do którego nie udało jej się dopasować, czego dowodem były jej liczne kryzysy i próby samobójcze. Strumff retroaktywnie wypowiedziała swoje życie, przyglądając się swoim maskom, jakie nakładała w licznych rolach. Badała więc nie tylko innych, ale przede wszystkim siebie. Dotykanie bolesnych miejsc, które nie chciały się zabliźnić, miało dla niej charakter gojący, ale jednocześnie służyło ich ciągłemu rozpamiętywaniu; wyciszanie i rozdrapywanie ran budowały jej narracyjną podmiotowość – stawały się narzędziami do wymyślania siebie. Konfrontacja autorki z przeszłością i odwaga do głębokiej introspekcji świadczyły o próbie przepracowania najbardziej traumatycznych doświadczeń, które co prawda wracały, ale skutecznie stawiały opór przed pełną ich racjonalizacją. Prof. Monika Rudaś-Grodzka, "Za wcześnie urodzona. Maria Jadwiga Strumff", fragment

Podstawą edycji jest pamiętnik Marii Jadwigi Strumff, który został przekazany do zbiorów Muzeum Woli w Warszawie. Z naszych badań wynika, że manuskrypt jest kompilacją przynajmniej trzech zeszytów. Na rękopis składają się dwa bruliony wspomnień – każdy z nich ma tytuł nadany przez autorkę: pierwszy – "Spostrzeżenia nad ludźmi w końcu czwartego roku mej praktyki, czyli poznania ludzi", drugi – "Badanie życia i ludzi". Do niniejszej edycji dodano tekst trzeciego zeszytu Marii Jadwigi Srumff zawierający wypisy z różnych utworów poetyckich. Z "Noty edytorskiej"

---