Celem niniejszej edycji źródłowej, obejmującej depesze Poselstwa Rzeczypospolitej Polskiej w Bernie, jest ukazanie zaangażowania i rozmaitej pomocy niesionej przez tę placówkę w czasie II wojny światowej. Na jej czele od 31 maja 1940 do lipca 1945 r. stał Aleksander Ładoś. Był on kluczowym członkiem grupy polskich dyplomatów oraz działaczy żydowskich, którzy wspólnie opracowali system produkcji paszportów polegający na nielegalnym zakupie i sporządzaniu paszportów oraz poświadczeń obywatelstwa państw Ameryki Południowej i Ameryki Środkowej przeznaczonych dla europejskich Żydów. Usiłowali oni w ten sposób uchronić tysiące z nich od Holokaustu.


Publikacja zawiera wszystkie depesze szyfrowane, w tym sekretowane, z lat 1940–1941. Ukazują one różne wątki działalności placówki, między innymi: charakter i rytm pracy polskiej dyplomacji w Szwajcarii, kwestie ekonomiczne, logistyczne oraz humanitarne podczas II wojny światowej. Tom ten jest pierwszym spośród czterech, w których zostaną zgromadzone wszystkie tego typu materiały z lat 1940–1945. Dzięki zebraniu ich w jednym miejscu i opatrzeniu naukowym komentarzem nareszcie te niezwykle ważne źródła staną się łatwo dostępne dla wszystkich badaczy oraz pasjonatów dziejów polskiej dyplomacji w czasie II wojny światowej.


Praca będzie bardzo przydatna dla przyszłych badaczy tematu, nie tylko związanego z działalnością Poselstwa RP w Szwajcarii, ale również szerzej z działalnością polskiego rządu na uchodźstwie w zakresie niesienia pomocy obywatelom polskim zarówno w okupowanym kraju, jak i poza jego granicami. Dzięki zachowanej korespondencji pokazane są kontakty między działającymi jeszcze polskimi placówkami dyplomatycznymi, a także kontakty z organizacjami żydowskimi.
dr Danuta Drywa