Bunt przeciw władzy i formalizmowi. Próba interpretacji twórczości grupy Wprost

Dysertacje doktorskie Instytutu Sztuki Polskiej Akademii Nauk, pod red. Joanny M. Sosnowskiej, t. X pod red. Dariusza Konstantynowa, Warszawa 2017

Czy sztuka może nieść ze sobą polityczną siłę? Na ile była możliwa kontestacja komunizmu? Jaka rola przypadła figuracji w polskiej sztuce po socrealizmie? Książka, poświęcona twórczości krakowskiej grupy Wprost, sprzeciwia się obecnym tendencjom badawczym, które skupiają się na analizie wyłącznie awangardowych zjawisk w polskiej sztuce po 1945 roku. Członkowie grupy - Maciej Bieniasz, Zbylut Grzywacz, Barbara Skąpska, Leszek Sobocki i Jacek Waltoś - począwszy od lat 60. znacznie przyczynili się do rozwoju sztuki figuratywnej o krytycznym przesłaniu. Autor przybliża ich najcenniejsze dzieła, komentujące przełomowe momenty w historii PRL-u: Marzec ’68, Grudzień ’70, Czerwiec ’76 i Sierpień ’80. Tym samym publikacja zwraca uwagę na transgresywność założeń grupy Wprost wobec świata artystycznego i przede wszystkim politycznego. Omawia relacje zespołu z krytyką artystyczną i władzą komunistyczną, naświetla metody represji tajnych służb oraz skalę ich oddziaływania na powstałe między grupą a środowiskiem twórczym kontakty. Akcentuje również problem gry artystów z cenzurą, którą Wprostowcy stosowali nie tylko podczas realizacji dzieł, lecz również budowy własnych ekspozycji. Poza kontekstualnym spojrzeniem na twórczość Wprost, uwzględniającym stosunek twórców wobec komunistycznej propagandy, sztuki awangardowej oraz kultury niezależnej, autor prezentuje wnikliwą analizę poszczególnych dzieł, które wybrano ze względu na pozycję artystyczną, semantyczną wielowymiarowość i złożoną metaforykę. Dzięki temu książka polemizuje z powszechną opinią dostrzegającą w pracach grupy Wprost łatwą publicystykę i banalną antykomunistyczną agitację.