Cele ochrony środowiska są ustalane na podstawie przesłanek zewnętrznych (konwencji międzynarodowych, prawa unijnego) oraz wewnętrznych (przede wszystkim celów określanych w ramach strategii i programów krajowych i regionalnych). Wywiązywanie się z tych zobowiązań i osiągnięcie celów obciąża w ostatecznym rachunku podmioty gospodarcze i gospodarstwa domowe. Warunkiem zwiększania konkurencyjności gospodarki i podnoszenia dobrobytu jest więc stosowanie rozwiązań, które przynoszą oszczędność kosztów i zwiększają efektywność ekonomiczną ochrony środowiska.

Główną przesłanką przygotowania tej monografii było założenie, że urzeczywistnienie efektywnej ekonomicznie ochrony środowiska w systemie gospodarki rynkowej powinno odbywać się poprzez wmontowanie w ten system — dzięki odpowiednim zmianom instytucjonalnym zainicjowanym przez państwo — rozwiązań rynkowych służących osiąganiu celów ochrony środowiska.
Wiedza na temat funkcjonowania rozwiązań rynkowych w ochronie środowiska jest budowana od niedawna. Zasoby wiedzy i informacji są już stosunkowo duże, ale jednocześnie charakteryzują się znacznym rozproszeniem i bardzo nierównym poziomem poznania. Wynika to w dużym stopniu z wysokiej dynamiki i różnorodności procesów przebiegających w sferze realnej. Praktyka wprowadzania mechanizmów rynkowych w ochronie środowiska wyprzedza coraz bardziej ich naukowe poznanie.

Celem niniejszej monografii jest przedstawienie procesów występujących przy tworzeniu i rozwijaniu mechanizmów rynkowych w obszarze ochrony środowiska. Problem ten został zaprezentowany z punktu widzenia podstaw rozwoju mechanizmów rynkowych w ogólności, a następnie na przykładzie trzech najbardziej obecnie rozwiniętych obszarów zastosowania tych mechanizmów w praktyce.