Pamięć zbiorowa jest zjawiskiem budzącym ogromne zainteresowanie współczesnej humanistyki, a równocześnie trochę podejrzanym. W gronie historyków traktuje się ją niekiedy jako wątpliwej wartości siostrę „prawdziwej” historii. Patrzymy na nią z zakłopotaniem, chociaż wiemy, że nie można jej tak po prostu usunąć z rodziny.

„Węzły pamięci” – publikacja i sam ten termin – to projekt autorski profesora Zdzisława Najdera. Celem mu przyświecającym była rekonstrukcja pamięci zbiorowej szczególnej generacji: pokolenia, które urodziło się w II RP, uczestniczyło w II wojnie światowej, a potem przeżyło gorycz utraty wolności i trudnych wyborów życiowych w kraju lub na emigracji. Teksty pisali autorzy z różnych środowisk akademickich i intelektualnych, zarówno ludzie pamiętający II RP, jak i historycy średniego i młodego pokolenia. Powstała w ten sposób encyklopedia polskiej pamięci, którą traktuję jako zapis szczególnego polskiego doświadczenia, naszego dziedzictwa i zobowiązania oraz jako podarunek dla mojego i przyszłych pokoleń.
Robert Kostro
Dyrektor Muzeum Historii Polski, fragment „Wprowadzenia”

Do książki dołączamy dwie płyty CD. Na pierwszej z nich, zatytułowanej „Pieśni i piosenki”, zebraliśmy utwory, które były popularne w II RP i nadal są jeszcze śpiewane. Druga płyta pt. „Głosy i dźwięki” zawiera charakterystyczne sygnały masowo słuchanego radia oraz głosy wybitnych postaci naszej historii. Zgodnie z założeniami książki, zastosowaliśmy jako cezurę koniec istnienia Polskiego Państwa Podziemnego w 1945 roku.