W tym roku dr Zbigniew Nawrocki obchodziłby swoje 60. urodziny, a niniejsza publikacja mogłaby być zbiorem studiów i szkiców poświęconych szacownemu Jubilatowi – historykowi dziejów najnowszych, wykładowcy akademickiemu, oficerowi służb specjalnych demokratycznej Polski, urzędnikowi państwowemu, dyrektorowi archiwum Instytutu Pamięci Narodowej. Niestety, Zbigniew Nawrocki dwa lata temu przedwcześnie od nas odszedł. Zmarł nagle i, co szczególnie smutne, w sile wieku. Oddawany w ręce czytelników zbiór kilkudziesięciu tekstów, przygotowanych przez przyjaciół, kolegów i współpracowników Zbigniewa Nawrockiego, może być już tylko dedykowany jego pamięci.
Praca złożona jest z dwóch części. W pierwszej, zatytułowanej In memoriam, zamieszczono dziesięć tekstów wspomnieniowych, których autorzy ilustrują często w sposób bardzo osobisty jego karierę zawodową i naukową. Druga część pracy zawiera dwadzieścia dwa artykuły historyczne, które dotyczą różnych aspektów działalności służb specjalnych, polskiej konspiracji niepodległościowej i struktur komunistycznego aparatu bezpieczeństwa. To właśnie te trzy problemy badawcze w głównej mierze definiowały naukową aktywność Zbigniewa Nawrockiego.