Siłaczka

Nowela pozytywistyczna Stefana Żeromskiego Siłaczka należy do kanonu literatury polskiej. Utwór, wydany po raz pierwszy w 1895 roku, opowiada historię spotkania lekarza Pawła Obareckiego i jego młodzieńczej miłości nauczycielki Stanisławy Bozowskiej. Okoliczności, w jakich bohaterowie Siłaczki odnajdują się w małym miasteczku Obrzydłówek, są bardzo osobliwe: lekarz zostaje wezwany do umierającej na tyfus nauczycielki. Wstrząśnięty widokiem chorej przyjaciółki, Obarecki powraca myślami do lat studenckich w Warszawie, kiedy to on i Stasia byli entuzjastami idei pozytywistycznych. To w imię tych idei każdy z nich pewnego dnia zrezygnował z własnej kariery, a nawet miłości, by wyjechać na prowincję z misją podjęcia pracy u podstaw. W zderzeniu pięknych ideałów z realiami i mentalnością polskiej wsi w zaborze rosyjskim, lekarz zrozumiał swoją naiwność i poddał się rządzącym obyczajom i oportunizmowi lokalnych elit. Jak się okazało nauczycielka przeciwnie, walczyła do końca, prowadząc pracę oświatową i wspierając ubogą ludność wiejską. Swoją wierność ideałom opłaciła najwyższą ceną.