To powieść na tle powstania styczniowego. Tego samego powstania, w wyniku którego rodzina Rodziewiczów straciła skonfiskowany majątek, a rodzice Marii trafili na Syberię. Powstanie to niewątpliwie było najbardziej traumatycznym przeżyciem, które ukształtowało przyszłą pisarkę. Bohaterem „Pożarów i zgliszcz” jest jeden z braci Świdów, człowiek niezłomnego charakteru, hardy, niezależny i prawy, acz porywczy. Podły sąsiad oskarża go nieuczciwie, ale skutecznie, o podpalenie zabudowań majątku, w wyniku czego chłopak traci miłość rodziców i na wiele lat znika z okolicy.