Powiązania produkcyjne w wymianie handlowej między Chinami a Europą Środkow-Wschodnią w dobie Belt and Road Initiative

Kiedy w 2013 r. władze Chińskiej Republiki Ludowej (ChRL) ogłosiły światu, że zamierzają reaktywować starożytny Jedwabny Szlak, nikt nie spodziewał się, że ich strategia będzie tak ambitna. Przez wprowadzenie swojej wersji szlaku i nazwanie jej Belt and Road Initiative (BRI) Chiny chciały zacieśnić stosunki z wieloma krajami. Początkowo kooperacja miała dotyczyć relacji handlowych i inwestycyjnych (szczególnie związanych z budową infrastruktury), ale z czasem cele BRI rozrastały się, pojawiały się nowe motywy działania i ostatecznie reaktywacja Jedwabnego Szlaku przekształciła się w wielką chińską strategię geopolityczną i geoekonomiczną, której skali dotąd nie dorównało żadne przedsięwzięcie. Inicjatywa objęła zasięgiem także kraje Europy Środkowo-Wschodniej (EŚW), które relatywnie od niedawna w pełni uczestniczą w procesach globalizacji. Chociaż relacje gospodarcze regionu koncentrują się na państwach unijnych, trudno nie zauważyć rosnącej roli Chin. Kraj Środka od czterech dekad intensywnie się rozwija, stał się czołowym eksporterem na świecie, produkuje praktycznie wszystkie rodzaje dóbr, a jego konkurencyjność międzynarodowa oraz pozycja w globalnych połączeniach produkcyjnych pozostają mocne. Pojawienie się Chin w procesach fragmentacji produkcji z jednej strony umożliwia włączenie się EŚW do chińskich łańcuchów wartości, z drugiej zaś – stanowi poważną konkurencję dla roli EŚW, zwłaszcza w przemyśle przetwórczym. Chiny, proponując format współpracy „16+1”, zadeklarowały gotowość wyjścia naprzeciw potrzebom EŚW, uznając ją za perspektywiczny obszar w kontekście współpracy z całym kontynentem. Dodatkowo kryzys gospodarczy i finansowy z 2008 r. ujawnił szereg zagrożeń dla krajów EŚW, wynikających z ich ścisłej integracji z łańcuchami wartości Unii Europejskiej (UE), i niejako wymusił na nich poszukiwanie alternatywnych partnerów gospodarczych. Na tle tych zdarzeń propozycja przyłączenia się do BRI mogła okazać się interesująca.


Książka składa się z trzech rozdziałów. W pierwszym rozdziale zaprezentowano istotę BRI oraz tło jej powstania. Wskazano na jej historyczne korzenie, motywy i cele, architekturę oraz instytucje ją finansujące. Zaprezentowano także najważniejsze statystyki związane z BRI (szczególnie dotyczące przepływów handlowych i inwestycyjnych oraz budowy infrastruktury) oraz wskazano na wybrane problemy i wyzwania wiążące się z inicjatywą. W drugim rozdziale skoncentrowano się na krajach EŚW i ich relacjach z Chinami. Omówiono stosunki między Chinami a Europą oraz wskazano na dotychczas funkcjonujące połączenia transportowe wiążące te obszary. Szczególną wagę w stosunkach chińsko-europejskich odgrywa format „16+1”, który objął region EŚW. Stąd wnikliwie przedstawiono relacje gospodarcze między Chinami a krajami objętymi formatem. W trzecim rozdziale opisano badanie nad powiązaniami Chin z EŚW w zakresie przepływów wartości dodanej w wymianie handlowej towarów. Najpierw zaprezentowano założenia metodologiczne i opisano zastosowaną metodę, a następnie przeanalizowano powiązania w ramach globalnych łańcuchów wartości dla krajów EŚW i Chin z podziałem na korytarze BRI, w których się znalazły.