Polszczyzna mówiona inteligencji

Pani Profesor Halina Kurek – jedna z najlepszych socjolingwistek obecnej doby – od ćwierćwiecza prowadzi systematyczne studia nad polszczyzną mówioną inteligencji. Największe zasługi położyła w badaniu wymowy inteligencji zamieszkałej w aglomeracji krakowskiej oraz w małych miasteczkach regionu krośnieńskiego [...].
Obecnie doczekaliśmy się znakomitej syntezy książkowej, przedstawiającej polszczyznę inteligencji – zarówno tzw. starej, jak i tzw. nowej (pochodzenia chłopskiego i robotniczego), które już się w określonym stopniu zintegrowały – w aspekcie synchronicznym i diachronicznym, a co więcej, zarysowującej prognozę rozwojową tejże polszczyzny [...].
Książka Profesor Haliny Kurek, podejmująca temat olbrzymiej wagi nie tylko dla rozwoju językoznawstwa, ale i społeczeństwa polskiego, zachowująca właściwe proporcje między oglądem teoretycznym podjętego zagadnienia, a dokumentacją materiałową i napisana pięknym, jasnym stylem [...], ukazuje w całej pełni wysoki poziom świadomości badawczej Autorki, łączący naukowy dystans z postawą współodpowiedzialności akademickiego polonisty za obecny stan polszczyzny mówionej inteligencji, która powinna utrzymać tradycyjną chlubną rolę depozytariusza wzorca wymowy [...].

Kompozycja książki jest bardzo przemyślana i przejrzysta. We Wprowadzeniu Autorka kreśli tło badawcze, omawiając najważniejsze z punktu obranego tematu przemiany społeczno-ekonomiczne okresu powojennego, następnie precyzuje pojęcie inteligencji i przedstawia przedmiot swoich badań. Rozdział II: Zróżnicowanie przestrzeni wielkomiejskiej daje najpierw ogólny obraz zróżnicowania kulturowo-językowego owej przestrzeni, a następnie ukazuje realia krakowskie. Rozdział III: Wariantywność polszczyzny mówionej zapoznaje z badaniami językoznawczymi dotyczącymi wariantywności, a zarazem uzmysławia charakterystyczne napięcie między uzusem, normą i kodyfikacją języka.
Powyższe rozdziały przygotowują grunt pod lekturę następnych pięciu rozdziałów teoretyczno-materiałowych, skupionych na analizie wymowy inteligencji. Są to: IV: Wymowa inteligencji polskiej a współczesna norma ortofoniczna, V: Wymowa inteligencji polskiej a pismo, VI: Regionalizmy w polszczyźnie mówionej inteligencji, VII: Nowe tendencje w języku mówionym inteligencji – wybrane zagadnienia, VIII: Język ogólny inteligencji polskiej a gwara, IX: Polszczyzna mówiona księży.
Książkę kończy obszerne, świetnie zredagowane Zakończenie, słusznie opatrzone podtytułem Przemiany polszczyzny mówionej inteligencji polskiej [...], w którym Autorka podpowiada kodyfikatorom języka polskiego weryfikację dawnych reguł ortofonicznych z myślą dostosowania ich do najważniejszych, najsilniej utrwalonych zmian, zachodzących w wymowie inteligencji in gremio. Aby jednak można było zakończyć książkę takim apelem, musiały zostać wykonane żmudne, cierpliwe, długotrwałe i solidne badania rzeczywistej polszczyzny inteligencji, uwzględniające jej kierunki ewolucyjne, w których Profesor Halina Kurek ma również swoją historyczną kartę [...].

(Z recenzji prof. dr hab. Marii Strycharskiej-Brzeziny)