„Nie trzeba się załamywać, jest się przecież mężczyzną” Obrazy męskości w pamiętnikach konkursowych polskich mężczyzn pracujących przymusowo na rzecz Trzeci

Książka powstała na podstawie pracy magisterskiej o tym samym tytule, przygotowanej na
Wydziale Historii Uniwersytetu Warszawskiego w 2022 roku. Została napisana na podstawie
relacji byłych polskich robotników przymusowych, którzy pierwszy raz tuż po wojnie – w
1946 roku, a następnie w latach 1964–1965 zdecydowali się spisać swoje przeżycia na
potrzeby ogólnopolskich konkursów pamiętnikarskich.

Wychodząc od koncepcji „męskości hegemonicznej” Raewyn W. Connell (Masculinities,
2005), a także inspirując się modelem przedstawionym przez Maddy Carey w książce Jewish
Masculinity in the Holocaust Between Destruction and Construction (2019), autorka
zaproponowała własne pojęcie „depozytów męskości” – umownych „skrytek”, w których
kryły się atrybuty i tożsamości konstruujące męskość pamiętnikarzy. Te depozyty to: ciało,
cechy osobowości, tożsamość narodowa oraz wyobrażenia o rolach społecznych przypisanych mężczyznom, takich jak obrońca/opiekun, żywiciel, kochanek czy buntownik/wojownik.
Wnioski z dokonanej analizy wskazują, że dla wielu polskich mężczyzn doświadczenie pracy
przymusowej miało charakter głęboko demaskulinizujący. Na robotach przymusowych nie
byli oni bowiem w stanie realizować ról kulturowo przypisanych mężczyznom, a w zetknięciu
z nazistowskim aparatem państwowym doświadczali bezsilności i cierpienia. W pamiętnikach
konkursowych – zarówno tych z lat 40., jak i 60. – starali się więc, z pomocą różnych strategii
narracyjnych, symbolicznie odzyskać utraconą w czasie wojny męskość.