Pierwsza próba podboju Polski przez komunizm w 1920 roku zakończyła się klęską. Ćwierć wieku później, zdradzona przez zachodnich sojuszników, Rzeczpospolita utraciła niepodległość i stała się częścią sowieckiego imperium. Kilka pokoleń Polaków miało wkrótce poznać czym w rzeczywistości są komunistyczne rządy sprawowane w imię realizacji nieludzkiej ideologii. Nie zabrakło ludzi gotowych służyć obcemu mocarstwu i w jego imieniu pacyfikować wolnościowe aspiracje narodu. Tworzyli oni nie tylko aparat bezpieczeństwa i przemocy, ale budowali komunizm w literaturze, nauce, sztuce, zatruwając społeczną świadomość przez prawie pół wieku. To oni likwidowali lub spychali na margines niepodległościowe elity, zajmując ich miejsce. Wokół nich tworzyła się liczna komunistyczna klientela (wykorzenieni ze swych środowisk ludzie bez zasad, karierowicze) zawdzięczająca swą pozycję jedynie wiernej służbie systemowi. Kiedy zaczął się on chwiać pod naporem społecznych aspiracji, których komuniści nigdy nie byliby w stanie spełnić, część z nich podjęła próbę „naprawy i reform”, chcąc zapewnić sobie dalsze trwanie przy władzy. Mrzonki o „socjalizmie z ludzką twarzą” dalekie były jednak od wizji niepodległej Polski.