Historia kościelna Euzebiusza jest pierwszym i najważniejszym dziełem tego typu w Kościele. Dzięki niej nazywano jej autora "Ojcem historiografii chrześcijańskiej". Zdecydowana większość wszystkich informacji jakie posiadamy na temat pierwotnego Kościoła pochodzi właśnie z tego dzieła. Historia kościelna to coś więcej niż historia Kościoła. Co prawda nią autor interesuje się przede wszystkim, ale patrzy szeroko na świat, cytuje dokumenty cesarskie, wiele listów, zestawień itp. Z zamiłowania był archiwistą, który pieczołowicie starał się zachować dokumenty źródłowe i jego dzieło jest wręcz nimi przepełnione. Tylko dzięki niemu też jest możliwe odtworzenie formowania się Nowego Testamentu, powstawania nowych struktur kościelnych czy list biskupów poszczególnych miast.

Nowe wydanie jakie przedstawiamy jest gruntowną przeróbką starego, a dobrego przekładu ks. Arkadiusza Lisieckiego, powstałego na początku XX wieku. Dodajemy do niego tekst oryginalny według wydania krytycznego i tyle przypisów redakcyjnych, ile wydało nam się niezbędne dla lepszego zrozumienia tekstu. Literatura na temat wczesnego chrześcijaństwa jest jednak tak obfita, że nie pretendujemy do tego, by w całości ją uwzględnić.

Henryk Pietras SJ