Mity i stereotypy genetycznie przynależały do średniowiecza. W kronikarstwie polskim jednoznacznie pozytywnie wartościowano postaci Wandy i Jadwigi. Punktem wspólnym obu wizerunków było poświęcenie: Wandy, która skoczyła do Wisły, odrzucając tyrana (księcia, Rytygiera) w ramach ochrony wspólnoty przed obcym, oraz Jadwigi, odrzucającej Wilhelma na rzecz sojuszu politycznego z Litwą. Te akty, w pewnym sensie rezygnacji, okazały się równoznaczne z określonym wyborem, ze wskazaniem na prymarny charakter wartości nadrzędnych – narodu, wspólnoty, państwa. Lektura książek wielu historyków i utworów literackich ujawniła trwałość mitów i stereotypów do końca XIX wieku. Formułowana niekiedy aprobata dla stosowanych zabiegów mitotwórczych lub protest przeciwko określonej strategii kreowania wizerunku wynikały z potrzeby ochrony narodowych świętości oraz koncentracji na tożsamości narodowej, której częścią były stereotypy. Towarzyszyła im gloryfikacja przeszłości, koncentracja na narodzie, a Polacy, pozbawieni państwa i zagrożeni wynarodowieniem, potrzebowali strażników pamięci oraz strażników określonych wartości. Jednocześnie mity narodowe stanowiły swoisty przykład postawy patriotycznej.