Warto mentalnie przenieść się w XIX wiek, poznać przerażające i zachwycające stulecie. Był to dla Polaków czas niewoli, ale też niezwykłego rozkwitu kultury i pełnego jej uczestnictwa w artystycznych i ideowych prądach ówczesnej Europy. Powiedzieć można, że już zawsze będziemy pozostawać pod urokiem dzieł wtedy stworzonych. Romantycy sięgnęli wyżyn języka artystycznego w poezji i dramacie, pozytywiści stworzyli wzorzec prozy nowelistycznej i powieściowej, twórcy Młodej Polski pokazali wielość stylistycznych odcieni liryki. Po tym, co już napisałem, nie muszę ostrzegać, że moja książka nie jest tradycyjnym podręcznikiem. świetnych syntez literatury dziewiętnastowiecznej nie brakuje, a wiedzę encyklopedyczną zdobyć dziś znacznie łatwiej niż kiedykolwiek wcześniej. Chciałem ukazać pisarskie piękno i aktualność pytań zawartych w literaturze tamtej doby... (ze wstępu).