Można zjawisko, któremu na imię Penderecki nazywać wielorako. I tak też się działo od samego początku i zieje nadal. Nadawane mu określenia rymują się za sobą lub rozmijają się, stając przy tym na tym samym lub przeciwnym brzegu.
Naprzeciw wyrazom podziwu stają więc anatemy, rzucane również przez tych, którzy wcześniej podziwiali. Bo droga twórcza autora TRENU, PASJI i RAJU UTRACONEGO ma charakter ekspulsywny. Zmienia się, zaskakując spontanicznością i dynamizmem reakcji na świat i życie. Reakcji będących wyrazem osobowości obdarzonej nie tylko zdolnościami, ale i temperamentem twórczym, i charakterem osobistym o barwie i sile niepowtarzalnej. Nade wszystko - tej niosącej w sobie odwagę bycia sobą. W każdej sytuacji i naprzeciw każdej.