We wczesnym średniowieczu prawo wznoszenia zamków miał wyłącznie panujący. Była to bowiem gwarancja orężnej przewagi i znak panowania nad ziemiami.
Dopiero na przełomie wieków XII i XIII pojawiły się zamki budowane przez biskupów na terenie ich kasztelanii majątkowych. Do przełamania zakazu budowy zamków przez osoby prywatne doszło po połowie XIII wieku. Pod koniec tego stulecia i w wieku następnym możnowładcy zaczęli wznosić w centrach swych posiadłości obronne rezydencje.
W okresie nowożytnym pańskie siedziby z wolna traciły charakter obronny i zmieniały się – zgodnie z wymogami epoki i rezydentów – w pałace. Niedościgłym wzorem na ziemiach polskich był wówczas Wawel, ale nie ustawano w próbach przewyższenia jego splendoru. Renesansowe wille i manierystyczne kasztele zostały w XVII wieku zastąpione przez masywne, bogato zdobione rezydencje barokowe, Budowle takie jak Krzyżtopór czy pałace kresowych „królewiąt“ były symbolem potęgi i chwały. Najznamienitsze rody, chcąc podkreślić swą powagę, przeznaczały na ten cel fortuny. Powstawały prawdziwe arcydzieła architektury, tworzone przez najlepszych artystów, zazwyczaj sprowadzanych z zagranicy.