Niemieccy historycy i publicyści od dziesięcioleci dyskutują nad tym, czy istnieje niemiecki Sonderweg - specyficzna, Niemcom tylko właściwa, droga rozwoju historycznego. Dyskusja taka nie jest tylko niemiecką specjalnością: podobne debaty odbywały się w wielu innych krajach. Stanowiły często ważny element budowy nowoczesnej świadomości narodowej, a niejednokrotnie miały też duże znaczenie intelektualne i przyczyniały się do rozwoju nauki historycznej. Niniejszy tom analizuje różnorodne spory o charakter narodowego rozwoju w różnych krajach Europy Środkowo-Wschodniej; stawia też pytanie, czy pojęcie odrębnej drogi rozwoju historycznego może dziś zachowywać przydatność analityczną.