Niniejsza praca składa się z trzech części. W części pierwszej podejmuję kwestię trafności wysuwanego bardzo często wobec teorii historiozoficznych zarzutu uniformizacji procesu dziejowego. Bliższe przyjrzenie się refleksji historiozoficznej dowodzi jednak, że zarzut ten trafny jest wobec jednego tylko typu teorii historiozoficznej - uniwersalistycznej ignorującej cywilizacyjne zróżnicowanie ludzkich społeczeństw. Jednakże obok niego można wyróżnić pluralistyczny typ historiozofii afirmujący rolę cywilizacji w historii. Czy tak postawiony zarzut trafny jest również wobec nie-Marksowskiego materializmu historycznego zależy od tego, do jakiego typu refleksji historiozoficznej teoria ta należy.
W części drugiej, aby pełniej zinterpretować rozwój tego społeczeństwa, przedstawiam rozwinięcie tej teorii. Rozbudowuję typologię społeczeństw, konkretyzuję model globalny społeczeństwa ekonomicznego i model globalny społeczeństwa politycznego.
Obszarem zastosowania dla tak rozwiniętej teorii jest historia społeczeństwa meksykańskiego. W części trzeciej w kategoriach pojęciowych n-Mmh analizuję rozwój społeczeństwa meksykańskiego w okresie przedkolumbijskim, kolonialnym i w pierwszym okresie istnienia niepodległego państwa.