Wybrane aspekty społecznego funkcjonowania młodzieży niesłyszącej i słabo słyszącej

W społecznym odbiorze istnieje szereg cech przypisywanych osobom niesłyszącym. Na ich podstawie powstaje obraz osób „innych”, bywa, że gorszych od słyszących. Dlaczego gorszych? Ponieważ wada słuchu, oprócz pierwotnego braku dopływu bodźców dźwiękowych, może powodować zaburzenia w rozwoju i funkcjonowaniu osób nią dotkniętych w trzech sferach życia: fizycznej, psychicznej i społecznej. Nie oznacza to jednak, że zaburzenia te muszą się pojawić. Dzięki postępowi medycyny i techniki jesteśmy w stanie zapobiegać wtórnym następstwom uszkodzenia słuchu. Nie bez znaczenia pozostają również działania specjalistów z zakresu terapii i rehabilitacji – surdopedagogów, surdologopedów i psychologów.

Niezwykle ważne jest wypracowanie odpowiednich do możliwości dziecka sposobów jego porozumiewania się z otoczeniem. Trwający od przeszło 200 lat spor o metodę pracy i komunikacji z niesłyszącymi nadal jest obecny w praktyce rehabilitacyjnej i edukacyjnej. Jedni negują język migowy, dla innych jest on jedynym słusznym środkiem komunikacji. Jest jeszcze trzecie podejście, którego

zwolennicy wykorzystują większą liczbę kanałów umożliwiających skuteczne porozumiewanie się (metody bimodalne, multimodalne, komunikacja totalna).

To ostatnie podejście wydaje się – z punktu widzenia kształcenia kompetencji komunikacyjnej, a więc umiejętności adekwatnego do sytuacji i możliwości percepcyjnych odbiorcy (partnera komunikacyjnego) posługiwania się językiem – najbardziej odpowiednie. W życiu codziennym nie jest bowiem ważne, co wiemy o języku, ale to jak i kiedy jesteśmy w stanie go używać. To jest podstawowy warunek właściwego funkcjonowania w społeczeństwie. Osoba słysząca, nieznająca

języka migowego, w otoczeniu ludzi go używających również jest osobą niepełnosprawną.

Niniejsze opracowanie jest próbą opisu wybranych aspektów społecznego funkcjonowania gimnazjalistów z wadą słuchu w ich własnym środowisku – wśród innych niesłyszących lub słabo słyszących. Jest to także próba odpowiedzi na pytanie: czy i jakie relacje zachodzą między posiadanymi umiejętnościami porozumiewania się a poziomem przystosowania społecznego, zachowaniami empatycznymi, funkcjonowaniem w grupie rówieśniczej czy poziomem samooceny.