Textmuster im Wandel

„Textmuster im Wandel. Ein Beitrag zur textlinguistischen Erforschung der Vereinssatzungen im 19. Jahrhundert“ (Zmiany wzorca tekstu. Badania nad XIX-wiecznymi statutami stowarzyszeń z punktu widzenia lingwistyki tekstu)

Przedmiotem pracy jest ukazanie procesów poszerzania i dyferencjacji schematów relacji społecznych w XIX wieku na przykładzie ewolucji wzorca tekstowego niemieckich statutów. Bazując na najnowszych badaniach niemieckiej lingwistyki tekstu zaproponowany został interdyscyplinarny model diachronicznej analizy wzorców tekstu. Wzorzec tekstu (Textmuster) zdefiniowany został jako mentalny schemat cechujący się otwartością i elastycznością, który służy członkom danej społeczności językowej uporać się z określonymi komunikatywnymi zadaniami w społeczeństwie, podczas gdy gatunek tekstu (Textsorte) postrzegany jest w niniejszej pracy jako forma reprezentująca wzorzec tekstu na niższej płaszczyźnie, czyli jako kategoria klasyfikująca teksty. To kognitywistyczne ujęcie wzorca tekstu umożliwiło jego rekonstrukcję uwzględniając kontekst użycia a przy tym też i jego rozwoju na przestrzeni XIX wieku. Analiza empiryczna pokazała, że obecność wszystkich konstytutywnych części składowych wzorca tekstu takich jak nazwa stowarzyszenia, cel i środek stowarzyszenia, członkowstwo, organizacja stowarzyszenia, walne zgromadzenie i obwieszczenie decyzji zgromadzenia stwierdzić można dopiero w drugiej połowie XIX wieku. Powodem tego jest konsekwentny rozwój korzystnych dla społeczeństwa obywatelskiego czynników politycznych i gospodarczych oraz rozwój prawodawstwa.