Prorocy

„Jakim człowiekiem jest prorok?” – pyta we wstępie do Proroków Abraham Joshua Heschel, jeden z największych teologów żydowskich XX w.

Prorok to przede wszystkim człowiek nadzwyczajnie uwrażliwiony na zło. „Dla nas pojedynczy akt niesprawiedliwości – oszukiwanie w interesach czy wyzyskiwanie biednych – to drobnostka; dla proroków zaś to zbrodnia”. Owa niezwykła wrażliwość proroków wynika z daru, jaki otrzymali – umiejętności współodczuwania z Bogiem, czyli dzielenia Bożych emocji i patrzenia na świat Jego oczami. Bóg według proroków nie jest obojętną, oddaloną od świata Istotą; Bóg, o którym opowiadają, nieustannie wychodzi naprzeciw człowiekowi, angażuje się w ludzką historię, „pragnie dzieła swoich rąk”. W oczach Boga każda krzywda wyrządzona komuś słabemu czy biednemu jest skandalem na miarę wszechświata. Tę Bożą perspektywę przejmują prorocy.

Książka A.J. Heschela zaznajamia nas z postaciami poszczególnych proroków, omawia sytuację historyczną, w której żyli; gromadzi dotyczące proroków poglądy filozofów i badaczy od starożytności aż do XX wieku. Przede wszystkim jednak skupia się na podstawowych zagadnieniach proroctwa: czym było prorocze natchnienie, na czym polega współodczuwanie z Bogiem, czy Bóg odczuwa emocje takie jak gniew i cierpienie. Zajmuje się wreszcie misją proroków wobec ludu i tym, jak lud odpowiadał na przesłanie proroków, a więc także i największymi ludzkimi wadami – obojętnością i zatwardziałością serca.

Prorocy to jedna z najważniejszych książek A.J. Heschela, a jednocześnie jedna z najpiękniejszych książek o Bogu. Całkowicie zmienia ona rozumienie sformułowania „Bóg starotestamentowy”, które zwykle wywoływało jedynie konotacje negatywne, niosąc ze sobą obraz surowego sędziego, skłonnego do gniewu i wymierzania kary.