Dwie drogi

„Choć nie jestem osobą egzaltowaną, dużo niestety we mnie życiowego realizmu (jestem matką dzieciom, żoną mężowi, gospodynią domową, pracuję zawodowo itd., itp.), to jednak wzruszyłam się i popłakałam na końcu powieści. Piszę o tym, by zrozumiał Pan, że jest w tej powieści jakaś magia.”

W literaturze po 1989 r. nagminnie pojawiają się powieści, których celem jest odebranie magii wielu sferom życia, pokazanie np. „prawdy” o miłości, poprzez odarcie tego uczucia z subtelnych odcieni emocji i odbieranie mu mocy sprawczej. Ważne stany życiowe, np. umieranie czy śmierć, pozbawiane są wzniosłości i przynależnego szacunku. Zdarzają się jednak powieści, które wbrew modom literackim niosą klasyczny prze-kaz, który nie tylko jest ważny, ale także poprzez warsztatowe zalety interesujący w swoim formalnym kształcie. Do takich należy utwór „Dwie drogi”.
Powieść Krzysztofa Kozłowskiego nawiązuje do tradycji powieści psychologicznej. Jej celem jest przekazanie przebiegu wewnętrznych przeżyć bohatera oraz ich drobiazgowa analiza. Świat ukrywanych przed światem komplikacji stanowi pierwszy plan utworu. Jego fabuła opiera się na kilku istotnych zdarzeniach, za to pokazanych w całej swej wyrazistości. Mimo tej skromności przedstawień rzeczywistych, świat wewnętrznych doznań głównego bohatera – Jana, jest niezwykle bogaty i odtworzony z dokładnością śledztwa. Narrator tożsamy z Janem skupia na sobie baczną uwagę, nie pozwalając na rozproszenie. Widać, że autor korzysta z najlepszych wzorów powieści psychologicznej, reprezentowanej przez Alberta Camus, Jarosława Iwaszkiewicza, czy też Włodzimierza Odojewskiego. „Dwie drogi” to również przykład tzw. realizmu magicznego, którego najwybitniejszym przedstawicielem jest Gabriel Garcia Marquez.
W powieści poznajemy historię miłości układającej się w formę dramatycznego romansu, rozłożonego w czasie, dodatkowo ukazanego jako retrospekcja. Zasługą autora jest takie konstruowanie fabuły, że akcja trzyma w napięciu do samego końca, a dzięki umiejętnościom piszącego poznajemy opowieść jedyną i pierwszą. Powieść ta jest także ważnym dyskursem w sprawie wiary i kapłańskiego powołania oraz przenikania tych problemów do życia doczesnego.
Prawdziwym walorem powieści są umiejętności stylistyczne autora. Z wielką wprawą prowadzi on narrację, która nie nuży, mimo że tekst stanowi głównie opis wewnętrznych rozterek i przeżyć bohatera. Powieść „Dwie drogi” jest dowodem na to, że prawda o psychologii człowieka jest niezmienna, a jej przedstawienia mogą być uniwersalne, mimo przełomów literackich oraz zmiany pokoleń.

dr hab. Joanna Chłosta-Zielonka
Zakład Literatury Współczesnej
Instytut Filologii Polskiej
UWM w Olsztynie