Profesor Zygmunt Szultka z dużym powodzeniem łączy i godzi fundamentalne dyrektywy metodologii badań historycznych, syntetycznie ujęte przez Leopolda von Ranke: "pragnie ona [historia] tylko wiedzieć, jak to rzeczywiście było", ze strukturalno-integracyjnym ujęciem procesu dziejowego szkoły "Annales". Dlatego w jego piśmiennictwie zawsze przedmiotem dziejów jest dynamicznie ujmowane społeczeństwo w możliwie szerokim kontekście genetycznie ukazanych uwarunkowań kształujących życie człowieka na przestrzeni wieków.

Te założenia metodologiczne ukształtowały też koncepcję Szkolnictwa wiejskiego na Pomorzu Zachodnim od reformacji do początku XIX wieku, którego proces rozwojowy warunkowały nie tylko obiektywne stosunki społeczno-ekonomiczne, polityczne i kulturalne, ale również struktura rodziny, jej warunki mieszkaniowe i bytowe, rytm dnia, tradycja, religia i sąsiedzi. Nie na ostatnim miejscu zwierzchność feudalna, czyli patron kościoła i szkoły, który angażował pastora i nauczyciela.