Spektrum immanencji

Gilles Deleuze, który widział w Spinozie prekursora myślenia immanencji, twierdził, że kwestia immanencji zaznacza się we współczesnej filozofii, gdy fenomenologia konfrontuje się z metafizyką. W wykładzie Martina Heideggera Koniec metafizyki i zadanie myślenia czytamy jednak: „Metafizyka, znajdując się przypuszczalnie na końcowym etapie swoich dziejów, nie dopuszcza do pojawienia się innego myślenia, mimo że ono przecież jest”. Heidegger odnosił się tu zapewne do własnego późnego myślenia, ale również odejście od filozofii i przejście do nie-filozofii, którego dokonuje François Laruelle, możemy rozumieć jako przejaw tego innego myślenia, myślenia chcącego zerwać z filozofią. Status filozofii w ich myśleniu staje się czymś problematycznym, a sama filozofia zdaje się w nim zanikać na rzecz jakiegoś innego myślenia, myślenia już poza filozofią, a może nawet i kontemplacji.

Jak zatem można dziś myśleć immanencję? Teksty zebrane w tej książce w mniej lub bardziej bezpośredni sposób próbują odpowiedzieć na to pytanie, dając pewne spektrum immanencji, którego dialektyka – dialektyka spektralna – została przedstawiona w ostatnim artykule.


Jest to tekst żywy i przejmujący, momentami niepokojący, dający do myślenia, stawiający fundamentalne pytania nie tylko o nasze istnienie w czasie i przestrzeni, ale o samą fenomenologię, jej źródłowość, tożsamość, nieprzemijającą aktualność – jej metafizyczność. Być może tekst Cezarego Woźniaka staje się już nie-fenomenologią. Jednak fenomenologia i nie-fenomenologia, jak filozofia i nie-filozofia, potrzebują siebie nawzajem i stanowią nierozerwalny splot.
Z recenzji dr hab. Moniki Murawskiej, prof. ASP w Warszawie