Powstałe w 1900 i 1901 roku reportaże autorstwa I. Chorosza (właśc. Jakuba Perelmana) są świadectwem modernizacyjnych pragnień części żydowskiej inteligencji w Imperium Rosyjskim. Autor, przekonany do pozytywnych skutków industrializacji, żywi jednak obawy o los mas żydowskich, które nie potrafiły dostosować się do wymogów świata maszyn i procesów technologicznych, i przekazuje je czytelnikowi. W kręgu zainteresowania twórcy reportaży znalazły się właściwie tylko wspólnoty żydowskie – z pola obserwacji zupełnie zniknęli przedstawiciele innych grup ludności. Żydowski świat strefy osiedlenia nabiera w tych tekstach szarych i czarnych barw. Bezwzględny system przemysłu w guberniach białoruskich, a zwłaszcza w najważniejszym ośrodku tego regionu – Białymstoku, w opisie Perelmana staje się niszczycielskim narzędziem wobec niedostosowanych, żydowskich robotników i rzemieślników. Teksty przepełnione są opisami procesów technologicznych w zakresie włókiennictwa czy garbarstwa, opiniami na temat warunków życia żydowskich rodzin w strefie osiedlenia, źródeł utrzymania i problemów finansowych. Zachodnie gubernie Imperium Rosyjskiego wydają się w tym ujęciu piekłem na ziemi, w którym na wegetację skazane są masy ubogich, źle wykształconych i żyjących w sferze zacofania Żydów. Prezentowany materiał jest zarazem dramatycznym głosem wołającym o aktywizację mas i działania o charakterze modernizacyjnym.

******

A journey across the industrial settlement zone. The Polish textile industry. Jewish factories and Jewish workers.
Series: Sources in Jewish history of the Polish territories in the 19th and 20th century (up to 1939)

Documentary coverage created in 1900 and 1901 by the journalist I. Chorosz (Jakub Perelman) who visited Jewish factories and workplaces and asked the workers about the work system, the fairness of the wages, the production technology and its efficiency, and the employment conditions. The texts are not only a good basis for finding out about the working and living conditions of the Jewish workers but also an interesting source for studying the economic history of the so-called Western guberniyas.