Pani Róża

Róża z Potockich Raczyńska (1849–1937) jako działaczka społeczna i kulturalna, ale przede wszystkim osoba obdarzona nadzwyczajnym zmysłem politycznym, cieszyła się ogromnym autorytetem. Swe koncepcje niepodległościowe kształtowała w rozmowach z Romanem Dmowskim, Władysławem Studnickim oraz Józefem Piłsudskim. Chrześnica gen. Józefa Chłopickiego, w pierwszym małżeństwie Władysławowa Krasińska, synowa Zygmunta Krasińskiego, znała i przyjaźniła się z niemal wszystkimi wielkimi artystami i myślicielami jej czasów.

Stanisław Mackiewicz pisał o niej:
„Gdyby p. Róża Raczyńska żyła w XVII, w XVIII wieku, zapewne by inspirowała jakieś potężne stronnictwo w tej Rzeczypospolitej, wpływałaby na elekcje, na wojny, rozdawnictwo buław i pieczęci. Gdyby przyszła na świat o 50 lat później, już w epoce równouprawnienia kobiet i w warunkach innych niż w Polsce, zapewne kierowałaby frakcją w parlamencie, zapewne doszłaby do władzy. Oto z obowiązku dziennikarskiego stykam się z wielu ludźmi wybitnymi, znanymi i znakomitymi. I muszę powiedzieć, że była to jedna z największych, o ile nie największa, inteligencja, jakie w życiu spotkałem”.