Konteksty społeczno-kulturowe zdrowia i Medycy Tom 5 Eugenika - aspekty społeczne i etyczne

Od pewnego czasu daje się zauważyć w Polsce wzrost zainteresowania eugeniką, także tzw. „nową eugeniką”, jej genezą, ideologią, a przede wszystkim konsekwencjami w sferze polityki zdrowotnej. Ta swego rodzaju „moda na eugenikę” ma kilka powodów. Są to przede wszystkim obawy przed skutkami rozwoju biotechnologii medycznej, która wprowadzając nowe metody, na przykład w sferze „medycznie wspomaganego rozrodu”, wkracza w dziedzinę niesłychanie wrażliwą moralnie i społecznie, jaką jest spełnianie fundamentalnego prawa każdego człowieka do posiadania potomstwa. Lęki budzi także inne wielkie osiągnięcie genetyki, jakim jest ustalenie w 2000 r. sekwencji genomu człowieka (w ramach amerykańskiego programu Human Genome Project). Zdaniem części bioetyków, a także wielu obywateli jego znajomość może być wykorzystywana nie tylko w formie poradnictwa genetycznego, ale także w celu eliminacji potomstwa dziedzicznie obciążonego, co narusza zasadę prawa do życia wszystkich istot ludzkich. Jest to według zwolenników etycznej „zasady świętości życia ludzkiego” – działanie eugeniczne, bowiem prowadzi do eliminacji (poprzez aborcję) osób „genetycznie obciążonych”, zaś w przypadku dzieci urodzonych skutkuje „genetyczną stygmatyzacją” bądź wykluczeniem z życia społecznego1. Z drugiej jednak strony postęp w dziedzinie genetyki molekularnej daje duże nadzieje, na przykład w sferze poszerzenia możliwości eliminacji przy pomocy terapii genowej niektórych wrodzonych chorób, a także może przyczynić się do podniesienia jakości życia osób dotkniętych tymi defektami. (...)

Celem kolejnego tomu Kontekstów społeczno-kulturowych zdrowia i medycyny jest ukazanie niektórych aspektów funkcjonowania myśli eugenicznej w Polsce i na świecie. Publikację otwiera interesujący artykuł Anety Bołdyrew poświęcony oddziaływaniu maltuzjanizmu i neomaltuzjanizmu na rozwój myśli eugenicznej w Polsce. Autorka, analizując prace kilku wybitnych ekonomistów polskich z końca XIX i początku XX w. (m.in. Zofii Daszyńskiej-Golińskiej, Ludwika Krzywickiego, Adama Krzyżanowskiego, Józefa Rostafińskiego), ukazała skalę recepcji idei Thomasa R. Malthusa na gruncie polskiej ekonomii i demografii; zastanawia się również nad pytaniem, na ile zainteresowanie ekonomistów polskich maltuzjanizmem i neomaltuzjanizmem mogło wpłynąć na obecność problematyki eugenicznej w ich opracowaniach.

Michał Musielak, Krzysztof Prętki